BESNİ

TARİHÇE

Besni İlçesi tarihin derinliklerinden gelen bir ilçedir.Besni tarihinin başlangıcı tam olarak bilinmemektedir. Besni, aynı zamanda da çok hareketli sanayi ve eski ticaret kenti oluşu ile tanınır. Bunda Halep Ticaret Yolu üzerinde oluşu kadar, savunmaya son derece elverişli yapısı ve muntazam bir kaleye sahip oluşunun büyük bir payı vardır. Sulak ve ormanlık arazi varlığı ile çekiciliğini her dönemde canlı tutmuştur. Bu yüzden "Cennete Eş" manasına gelen Bethesna, Bihicti, Bisni gibi isimlerle söylene gelmiştir. Malazgirt Zaferi ile Anadolu'ya giren Türkler Besni'ye üç koldan girerek burasını bir ‘Türk Yurdu’ haline getirmişlerdir. Bunlar Saka-İskit Türklerinin Varsak, Türkmenlerin Avşar ve Çerkez oymakları olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkarılmıştır.
Tarihinde bir çok saldırılara da hedef olan Besni özellikle Moğol ve Timur'un istilalarına karşı destanlaşan kahramanlıkları ile Yıldırım Beyazıt'dan taktirname alan ilk şehirdir. Osmanlı padişahlarından Yıldırım ve Yavuz Besni'ye uğramış, Baybors, Buldaç, Kamil, Süleyman adlı Türk komutanları da Besni'de ağırlanmıştır. Evliya Çelebi'nin "Hayran Kaldım" dediği yer yine Besni'dir.
Osmanlı döneminde el sanatları bakımından zirveye çıkan Besni, Anadolunun her yerinden gelen tüccarların akınına uğradığı, kervanların konakladığı bir yer olarak da tarihe mal olmuştur.
İstiklal Savaşı döneminde, milli bir ruhun savaş boyunca Besni'de de varlığına şahit olunur. İlk mebus Reşit Bey'in Sivas Kongresinde Atatürk'ün en yakın çalışma arkadaşı olarak maddi ve manevi destek verdiği de bilinmektedir.
Ayrıca Hüveydi aşireti reislerinden Hasan ve Yusuf Beyler'in kurup organize ettiği Kuvai Milliye teşkilatı Antep ve Maraş savunmalarında büyük rol oynamıştır. Hatta Antep'deki Fransız silah deposuna ilk baskını yaparak bir çok askeri de esir alan yine bu teşkilattır. Cumhuriyet döneminde "Fetva Emirliği" ne kadar çıkan bir çok alimin ve Divan Edebiyatına giren şiirlerin sahibi bir çok şairin yetiştiğini görmekteyiz.

COĞRAFİ YAPI

İlçemiz Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Adıyaman İlinin batı kesiminde yer almakta olup, Yüzölçümü 1330 Km2.dir Km2. ye 82 kişi düşmektedir.

İlçemizin Doğrusunda : Adıyaman
Batısında : Gölbaşı İlçesi
Kuzeyinde : Tut İlçesi
Güneyinde: Araban ve Halfeti ilçeleri bulunmaktadır.

İlçemiz zaman zaman kara iklimi, zaman zamanda Akdeniz ikliminin tesirinde kalmaktadır. Ancak genellikle 1050 metrelik rakımın da tesiri ile kışları soğuk ve yağışlı, yazları ise serin ve kuraktır. İlçemizde Akdeniz iklimin etkili olduğunun en önemli delillerinden biri özellikle güneyinde bulunan belde ve köylerinde zeytin ağaçlarının bulunmasıdır. Zeytin ağacı Akdeniz ikliminin karakteristik bitki örtüsüdür. Besni İlçesinde zeytin tarımının yapılabilmesi ilçemizde bozulmuş Akdeniz ikliminin etkili olduğunun bir göstergesidir.
 

EĞİTİM VE KÜLTÜR DURUMU

İnsan hayatında, en önemli unsur olan, eğitim ve kültür; kuruluşu çok eskilere dayanan, ilçemiz Besni, gerek Cumhuriyet gerekse de Osmanlı döneminden beri, eğitim, öğretim ve kültüre önem veren yerleşim yerlerinden biridir. Bu konuda Osmanlı arşivlerinden yazılı kaynaklara geçmiş sağlam veriler bulunmaktadır. 16ncı yüzyılda Hasan Bey Muallim Hanesi (öğretmen okulu) ve Bekir Bey Medreselerinin Besni’de bulunduğu, 20nci yüzyılın başlarında bir Rüştiye Mektebi ( ortaokul ), 748 talebesi bulunan 38 sübyan mektebi ( ilkokul ), Üç kiliseye bağlı olan, iki gayri Müslim mektebi, olduğu kayıtlarda sabittir. Cumhuriyet döneminde de, eski Besni’de 2 ilkokulun bulunduğu ve gece mekteplerinin açıldığı, bilinmektedir.Cumhuriyet dönemi, Besni’mizin yeni yerleşim yerinde de, 1938 yılında Dumlupınar İlköğretim Okulunun eğitim ve öğretime açıldığı bilinmektedir. 1949 yılında halkın katkılarıyla, müstakil ortaokul binası yapılmış ve öğretime başlamıştır. Ortaokul, 1969-70 yılında Besni Lisesine dönüştürülmüştür.1960’lı yıllarda iki ilkokulun daha yapıldığı, 1968 yılında Türkiye ‘de 89 okuldan birisi olan Besni İlk Öğretmen Okulu öğrenime açılmıştır. İlçe merkezinde çeşitli kültürel faaliyetlerin yapılabileceği biri Kültür Merkezi faaliyete geçmiştir. Kültür Merkezinde İlçe Halk Kütüphanesi ve Halk Eğitim Merkezi faaliyet göstermektedir. Ayrıca Suvarlı, Şambayat ve Çakırhüyük Bledelerinde 1’er adet olmak üzere toplam 4 tane halk kütüphanesi vardır. İlçemizde 4 adet matbaa mevcut olup, bunlardan 1 tanesi Besni Ekspres, 1 tanesi Besni Güncel adı altında mahalli gazeteleri haftada 2 gün yayınlanmakta olup, 2 tanesi de Çiğdem Ofset ve Kardeşler Ofset tarafından kullanılmaktadır. İlçede 1 öğretmenevi, 1 yüzme havuzu, 1 Do-Kan Spor Merkezi, 4 halı saha, İlçe merkezi, Sarıyaprak, Şambayat, Köseceli, Çakırhöyük, Suvarlı ve Üçgöz beldeleri ile Yazıkarakuyu Köyünde olmak üzere 8 adet spor sahası mevcuttur. Besni merkezindeki spor sahası 1.500 seyirci kapasiteli seyirci trübününe sahiptir. Günümüzde, ilçe merkezimizde, 7 lise (liseler bünyesinde Yabancı Dil Ağırlıklı Lise, Anadolu Ticaret Lisesi, ve Anadolu Kız Meslek Lisesi), belde ve köylerimizde de 5 lise olmak üzere 12 lisemiz mevcuttur. Ayrıca liseye devam eden kızlarımızın okullarına devam edebilmeleri için Besni Kaymakamlığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından YİBO bünyesinde kız öğrenci yurdu oluşturulmuştur. İlköğretim olarak, ilçe merkezinde biri Yatılı Bölge olmak üzere, 11 ilköğretim okulu, 1 müstakil anaokulu, 1 Ahmet Emine Çil İş Okulu ve İlköğretim Okulu (Engelliler okulu) mevcuttur. Belde ve köylerimizde, 27 tane müstakil ilköğretim okulu eğitim öğretime devam etmektedir. İlköğretim okullarımızın tümünde, okul öncesi sınıf vardır. Ayrıca, köy ve mezralarımızda, 70 adet Birleştirilmiş Beş Sınıflı İlköğretim Okulu mevcuttur. İlçemizde bununla beraber 1 İlçe Halk Kütüphanesi, 5 dershane, 4 özel yurt, 2 Motorlu Taşıt Sürücü Kursu mevcuttur. Bu manada, eğitim, öğretim ve kültüre önem veren ilçemizde okullaşma oranı % 100’dür. İlçe merkezinde okuma oranı % 95, köylerde % 75 civarındadır. Milli Eğitim politikalarına ters düşecek, hiçbir örf adet yoktur. Yetiştirmiş oluğu ilim adamı, ticaret adamı, politikacıları ile bunu ispatlamış durumdadır. İlçe Halk Eğitim Merkezimizce, 2005-2006 eğitim ve öğretim yılında, çeşitli alanlarda, (halıcılık, temel giyim, makine nakış, bilgisayar, İngilizce, Bağlama, Halk oyunları, kalorifer ateşçiliği, masa tenisi, futbol, ÖSS, LGS, Okuma–yazma, ahşap boyama ve yüzme) 122 kurs açılmış olup, bu kurslara 2648 kursiyer katılmıştır. İlçemizde Gaziantep Üniversitesine bağlı olarak Besni Meslek Yüksek Okulu adı altında 1 adet yüksek okul bulunmaktadır. Bu okulumuz, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından geçici olarak tahsis edilen, 4500 m2’si kapalı, 7000’m2 si açık alan olmak üzere, 11500’m2 kullanım alanına sahip binada öğretimine devam etmektedir. Okuldaki derslik sayısı 18 adet, 7 tanesi 36 kişilik ve 1 adedi de 40 kişilik olmak üzere tolam 8 derslik kulanımına hazırlanmıştır. Konferans Salonu bulunup 100 kişiliktir. Teknoloji laboratuvarı 1 adet olup, 100 kişiliktir. 2004-2005 eğitim öğretim yılında 52 öğrenci mezun olmuştur. Ayrıca Besnili Hayırsever İş adamı sayın Mehmet ERDEMOĞLU tarafından yapılan 500 öğrenci kapasiteli erkek ve kız öğrenci yurdu mevcuttur. Yurtta 2005-2006 eğitim öğretim yılı içerisinde 121 kız ve 52 erkek olmak üzere toplam 173 öğrenci kalmaktadır. 1999- 2000 eğitim ve öğretim yılından bu yana, 346 öğrenci mezun etmiştir.

NÜFUS

 Besni, önceleri şu anda Eski Besni olarak bilinen yerde iken, bu yerin gelişmeye müsait olmaması nedeniyle 1933 yılında yerinin değiştirilmesi kararlaştırılmıştır. Karardan sonra bilhassa 1956 yılı ilkbaharında Eski Besni’de meydana gelen bir sel felaketinin ve takip eden yıllarda bağ obalarını eşkıya basması ve benzeri olayların ardından göç hızlanmıştır. Böylece 1958-1965 yılları arasında şehir hızla yer değiştirmiş, yani Eski Besni terk edilerek şimdiki yere taşınılmıştır. Halkın bir kısma Yeni Besni’ye göç etmişse de önemli bir kısmıda yurdumuzun çeşitli yerlerine göç etmiştir. İleriki yıllarda da dışarıya göç devam etmiştir. Besni dışında yaşayan Besnililer yurdumuzun tüm illerinde var ise de daha çok İstanbul, Uşak, Gaziantep, Mersin ve Adana illerinde yoğunlaşmışlardır.
Nüfus bakımından Adıyaman ilinin merkez ilçeden sonra ikinci büyük ilçesi olan Besni ilçesinin 8 beldesinde belediye teşkilatı vardır. İlçenin 63 köyü, 49 mezrası bulunmaktadır.
Beldeleri; Çakırhüyük, Suvarlı, Şambayat, Kesmetepe, Sugözü (Eskiköy), Sarıyaprak, Köseceli ve Üçgöz dür.
İlçemizin nüfusu 2000 yılı genel nüfus sayımına göre toplam 108.667 olup, bu nüfusun 36123’ü ilçe merkezinde, 4998’i Şambayat Beldesi, 5024’ü Suvarlı Beldesi, 6037’si Çakırhöyük Beldesi, 4566’sı Kesmetepe Beldesi, 1943’ü Eskiköy Beldesi, 3891’i Sarıyaprak Beldesi, 3011’i Köseceli Beldesi, 2907’i Üçgöz Beldesi ve 40167’si köy ve mezralarda yaşamaktadır.
Besni ilçesinin 1950-1960 yılları arasında meydana gelen bir sel felaketi ile yer değiştirmesi ve ayrıca Besni’lilerin ticaret ve sanayiye yatkın olmaları nedeniyle çok miktarda Besni’li yurdumuzun çeşitli yerlerine göç ederek yerleşmişlerdir.
Şu anda nüfus kayıtlarına göre Besni'nin nüfusu 275.000 olarak gözükmektedir. Besni nüfus kütüğünde kayıtlı olmayan Besni'lileri de hesaba kattığımızda Besni dışında yaşayan Besnililerin nüfusunun 250.000 civarında olduğu söylenebilir.
Besni dışında yaşayan Besnililer daha ziyade İstanbul, Uşak, Gaziantep, Mersin ve Adana illerinde yoğunlaşmaktadırlar.
 

EKONOMİ

İlçe ekonomisinin temeli kamu sektörü, tarım ve ticarete dayalıdır. İlçe halkının % 65’i tarımla uğraşmakta olup, geçimlerinin büyük kısmını bununla sağlamaktadır.

İlçemiz tarım ürünlerinin çeşitlilik arzettiği bir bölge olup, 1.327.000 dekar yüzölçümü olup, bunun % 54’ü tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. İlçemizde Doğrudan Gelir Desteğinden faydalanan çiftçi sayımız 6671 dir. 2004 yılı itibari ile Tarım Müdürlüğümüz tarafından Pamuk Destekleme Primi başvuru sayısı 1232, Soya Fasulyesi ve Kanola destekleme primi başvuru sayıları beklentilerimiz ölçüsünde gerçekleşmiştir. Tarım Müdürlüğünün hazırladığı, Besni Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği Başkanlığı tarafından finanse edilen meyvecilik prjeleri kapsamında çiftçilerimize;

2004 yılı içerisinde 2005 yılı ilk 6 ayı
Amerikan Asma Çubuğu 45.000 adet
Tüplü Zeytin Fidanı 4000 adet
Tüplü İncir Fidanı -
Elma (Yarı Bodur) -
Elma (Tam Bodur) -
Kiraz (Yarı Bodur) 6000 adet
Armut 1400 adet
Nar 6700 adet
Kapari -
Hurma 1500 adet
Aşılı Bağ Fidanı 520 adet

fidesi dağıtılarak bahçe tesislerinin kurulumu bizzat İlçe Tarım Müdürlüğünün